प्रश्नः

प्रतिक्रीया टीका आणि उच्च टीका काय आहे?

उत्तरः

प्रतिक्रीया टीका आणि उच्च टीका या पवित्र शास्त्रासंबंधी टीकेच्या अनेक प्रकारांपैकी काही आहेत. त्यांचा हेतू शास्त्रवचनांची चौकशी करणे आणि त्यांच्या लेखकत्व, ऐतिहासिकता आणि लेखनाच्या तारखेबाबत निर्णय घेणे हा आहे. यापैकी बहुतेक पद्धतींचा शेवट पवित्र शास्त्रातील मजकूराचा नष्ट करण्यामध्ये होतो.

पवित्र शास्त्रासंबंधी टीका दोन प्रमुख प्रकारांमध्ये विभागली जाऊ शकते: उच्च आणि निम्न टीका. निम्न टीका हा मजकुराचा मूळ शब्द शोधण्याचा प्रयत्न आहे कारण आमच्याकडे आता मूळ लेखन नाही. उच्च टीका मजकुराच्या अस्सलतेशी संबंधित आहे. हे खरोखर कधी लिहिले गेले? हा मजकूर खरोखर कोणी लिहिला? यांसारखे प्रश्न विचारले जातात.

या शिबिरांतील अनेक टीकाकार पवित्र शास्त्राच्या प्रेरणेवर विश्वास ठेवत नाहीत आणि म्हणून आपल्या पवित्र शास्त्राच्या लेखकांच्या जीवनात पवित्र आत्म्याचे कार्य करण्याचे हे प्रश्न वापरतात. त्यांचा असा विश्वास आहे की आपला जुना करार हा फक्त मौखिक परंपरांचे संकलन होता आणि इ.स.पूर्व 586 मध्ये इस्रायलला बबेलच्या कैदेत नेईपर्यंत लिहिले गेले नव्हते.

अर्थात आम्ही मोशे जुन्या करारातील नियम आणि पहिली पाच पुस्तके लिहिली (ज्याला पेंटाट्यूच म्हणतात) आहेत हे आपण पवित्र शास्त्रात पाहू शकता. जर ही पुस्तके खरोखरच मोशेने लिहिली नसती आणि इस्रायल राष्ट्राची स्थापना झाल्यानंतर कित्येक वर्षांपर्यंत नाही तर हे टीकाकार जे लिहिले गेले होते त्याच्या चुकीचा दावा करू शकले असते आणि त्याद्वारे देवाच्या वचनाच्या अधिकाराचे खंडन करण्यात आले असते. पण हे खरे नाही. (मोशेच्या पेंटाट्यूकच्या लेखकत्वाच्या पुराव्यांच्या चर्चेसाठी, डॉक्युमेंटरी गृहीतक आणि जेईडीपी सिद्धांतावरील आमचे लेख पहा.) प्रतिक्रीया टीका ही कल्पना आहे की शुभवर्तमानाचे लेखक मौखिक परंपरेच्या अंतिम संकलनापेक्षा अधिक काही नव्हते आणि नाही प्रत्यक्षात स्वतः शुभवर्तमानाचे थेट लेखक नाहीत. एक समीक्षक ज्यांच्याकडे प्रतिक्रीया टीकेचे मत आहे ते म्हणतात की त्यांच्या अभ्यासाचा उद्देश लेखकाच्या निवड आणि ख्रिस्ती धर्मातील परंपरा किंवा इतर लिखित साहित्याच्या संकलनामागील “देवपरीज्ञान शास्त्र प्रेरणा” शोधणे आहे.

मुळात पवित्र शास्त्रासंबंधी टीकेच्या या सर्व प्रकारांमध्ये आपण जे पाहत आहोत ते काही टीकाकारांनी देवाच्या वचनाच्या अचूक, विश्वासार्ह लिखित दस्तऐवजाच्या निर्मितीमध्ये पवित्र आत्म्याचे कार्य वेगळे करण्याचा प्रयत्न आहे. शास्त्रवचनाच्या लेखकांनी शास्त्रवचने कशी आली याचे विश्लेषण केले आहे. “सर्व शास्त्र देवाकडून प्रेरित आहे” (2 तीमथ्य 3:16). ज्या शब्दांची नोंद होणे देवाची इच्छा होती ते शब्द देवानेच मनुष्यांना दिले. प्रेषित पेत्राने लिहिले, “शास्त्रातील कोणत्याही संदेशाचा उलगडा कोणाला स्वतःच्या कल्पनेने होत नाही; कारण संदेश मनुष्यांच्या इच्छेने कधी आलेला नाही” (2 पेत्र 1:20, 21). येथे पेत्र म्हणत आहे की हे लिखाण मनुष्याच्या मनातील स्वप्नात आले नव्हते, जे काहीतरी लिहायचे म्हणून मनुष्यांनी लिहिले. पेत्र पुढे म्हणतो कि, “तर पवित्र आत्म्याने प्रेरित झालेल्या पवित्र मनुष्यांनी देवापासून आलेला संदेश सांगितला आहे” (2 पेत्र 1:21). जे लिहावे अशी पवित्र आत्म्याची इच्छा होती तेच त्याने त्यांना लिहिण्यास सांगितले. शास्त्रवचनांच्या सत्यतेवर टीका करण्याची गरज नाही जेव्हा आपण हे जाणून घेऊ की देव पडद्यामागील पुरुषांना काय नमूद करायचे याचे मार्गदर्शन करत होता.

आणखी एक वचन शास्त्रवचनांच्या अचूकतेशी संबंधित रोचक सिद्ध होऊ शकतो. “तरी ज्याला पिता माझ्या नावाने पाठवील तो कैवारी म्हणजे पवित्र आत्मा तुम्हांला सर्वकाही शिकवील आणि ज्या गोष्टी मी तुम्हांला सांगितल्या त्या सर्वांची तुम्हांला आठवण करून देईल” (योहान 14:26). येथे येशू त्याच्या शिष्याला सांगत होते कि ते लवकरच निघून जातील परंतु पवित्र आत्मा त्यांना पृथ्वीवर येथे काय शिकवले हे लक्षात ठेवण्यास मदत करेल जेणेकरून ते नंतर ते सर्व नमूद करू शकतील. धर्मग्रंथांचे लेखकत्व आणि जतन करण्यामागे देव होता. शास्त्रवचनाच्या लेखकत्व आणि जतन करण्यामागे देव होता.